Tổ đỉa là bệnh viêm da đặc biệt của bàn tay, bàn chân; còn gọi là eczema bàn tay, bàn chân; có tên khoa học là Pompholyx hay dyshidrotic eczema.
Bệnh khởi phát đột ngột, các mụn nước chứa dịch trong sâu dưới da rất ngứa, tiến triển dai dẳng, hay quay trở lại. Một số trường hợp biểu hiện bệnh của nấm giống như tổ đỉa gọi là nấm da dạng tổ đỉa.
Khó xác định nguyên nhân
Nguyên nhân gây bệnh hiện vẫn chưa được xác định rõ. Theo một số nghiên cứu cho thấy trên 30% bệnh nhân bị tổ đỉa có yếu tố tiền sử cá nhân hoặc gia đình dị ứng (các bệnh dị ứng như hen, viêm mũi dị ứng, mày đay…).
Như vậy, bệnh có căn nguyên là cơ địa dị ứng, đồng thời có thể có dị nguyên như hóa chất, xà phòng, nước hoa, các chất có trong mỹ phẩm, đồ ăn, thức uống, đồ mạ nickel, cobalt, crôm…
Một số trường hợp mắc bệnh tổ đỉa do dị ứng tiếp xúc với dép nhựa và sau khi không sử dụng nữa bệnh tự khỏi.
Sang chấn tinh thần – stress cũng có thể gây bệnh này. Một số người bệnh có liên quan đến bệnh như thuốc tránh thai và hút thuốc lá.
Bệnh tiến triển dai dẳng và hay tái nhiễm
Tỷ lệ mắc bệnh trong cộng đồng chưa được rõ do không có nghiên cứu, tuy nhiên tỷ lệ bệnh tổ đỉa trong các bệnh eczema bàn tay, bàn chân khoảng từ 10-20%.
Bệnh tổ đỉa được các thầy thuốc da liễu coi như một loại chàm (eczema). Nhưng khác eczema, tổ đỉa chỉ nổi ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và rìa ngón tay chân, còn eczema thì có thể gặp ở bất cứ vị trí nào trên da.
Mặt khác, mụn nước tổ đỉa thường to, sâu, chắc, khó vỡ hơn mụn nước eczema. Cũng như eczema, tổ đỉa gây ngứa nhiều, bệnh nhân gãi, chà xát làm vỡ mụn nước, dễ thành nhiễm khuẩn phụ, sưng tấy, nổi hạch, có khi phát sốt.
Bệnh tiến triển dai dẳng, hay phát lại bệnh theo chu kỳ (dân gian gọi là theo tuần trăng) thành mạn tính, kéo dài nhiều tháng, nhiều năm, trở ngại nhiều cho sinh hoạt, lao động nếu không được hỗ trợ điều trị đúng đắn.
Bệnh có thể xảy ra ở các lứa tuổi, nhưng thường xảy ra trước 40 tuổi. Do ngứa, gãi chà xát nhiều và hỗ trợ điều trị không đúng có thể gây bội nhiễm vi khuẩn, gây chàm hóa.
Hầu hết người bệnh khỏi sau 2 – 3 tuần, các mụn nước khô và bong vẩy da. Các trường hợp nhẹ, chỉ thấy mụn nước ở cạnh ngón, nhưng trường hợp điển hình thì mụn nước đối xứng ở hai lòng bàn tay, bàn chân.
Nếu phát bệnh lại nhiều lần, bệnh dai dẳng ở các ngón có thể gây loạn dưỡng móng, móng bị hỏng, mất độ bóng, sần sùi, dày, đổi màu. Nhiều trường hợp người bệnh tìm đến bác sĩ vì móng tay bị hỏng.
Tổ đỉa có thể bội nhiễm vi khuẩn gây ra các mụn mủ, vẩy tiết, nặng hơn có thể bị viêm mô tế bào, viêm hạch bạch huyết sưng đau.
